کتاب آلزایمر و دیگر بیماری های زوال عقل

زوال عقل، که با نام دمانس نیز شناخته می‌شود، نوعی اختلال عصبی پیشرونده است که کارکردهای شناختی مغز، به‌ویژه حافظه، تفکر، و رفتار را به‌طور فزاینده‌ای مختل می‌کند. ریشه واژه «زوال عقل» در زبان لاتین و از ترکیب دو واژه «de» به معنای «دور» و «mens» به معنای «ذهن» گرفته شده است، که به خوبی ماهیت دور شدن تدریجی ذهن از عملکرد طبیعی خود را به تصویر می‌کشد. دمانس در واقع یک سندرم بالینی یا مجموعه‌ای از علائم است و نه یک بیماری خاص. مشکلات حافظه و اختلال در عملکرد فکری، از بارزترین نشانه‌های این سندرم به شمار می‌روند. لازم به ذکر است که عوامل گوناگونی مانند بیماری‌های مختلف یا آسیب‌های مغزی می‌توانند منجر به بروز این علائم شوند و تشخیص دقیق علت زمینه‌ای دمانس اغلب فرآیندی پیچیده است.

در اغلب موارد، نخستین نشانه‌های زوال عقل به‌تدریج و به‌صورت خفیف ظاهر می‌شوند و به مرور زمان و با روندی نسبتاً ثابت، شدت می‌یابند. تحقیقات نشان می‌دهد که به دلایل گوناگون، اعم از عوامل شناخته‌شده و ناشناخته، تغییرات غیرقابل‌برگشتی در سلول‌های عصبی مغز (نورون‌ها) رخ می‌دهد. آسیب به این نورون‌ها معمولاً پیشرونده است و می‌تواند به تخریب تدریجی آن‌ها منجر شود. اختلال در عملکرد نورون‌ها، ارتباطات درون و بین نواحی مختلف مغز را که برای عملکرد صحیح آن حیاتی هستند، دچار مشکل می‌کند. اگرچه زوال عقل عموماً در افراد بالای 65 سال شایع‌تر است، اما برخی از انواع آن می‌توانند در سنین پایین‌تر، حتی در نوجوانی و جوانی نیز بروز کنند. متأسفانه، تا به امروز، هیچ درمان قطعی برای زوال عقل کشف نشده است و این بیماری در نهایت منجر به مرگ فرد مبتلا می‌شود.

علاوه بر از دست رفتن تدریجی حافظه، علائم شایع دیگر زوال عقل شامل دشواری در یادگیری مطالب جدید، از دست دادن مهارت‌های زبانی (مانند پیدا کردن کلمات مناسب و درک گفتار)، سرگشتگی و گم‌شدن در مکان‌های آشنا، و مشکلات در استدلال و قضاوت می‌شود. در نتیجه اختلال حافظه، بیماران اغلب نحوه استفاده از اشیاء روزمره را فراموش می‌کنند؛ برای مثال، ممکن است چگونگی استفاده از شانه، مسواک، یا حتی غذا خوردن با قاشق و چنگال را از یاد ببرند. یکی از دردناک‌ترین جنبه‌های این بیماری برای خانواده‌ها، ناتوانی بیمار در تشخیص عزیزان خود است. این بیماران ممکن است حتی در محیط‌های کاملاً آشنا نیز گم شوند و یک داستان یا سؤال را بارها و بارها تکرار کنند. در مراحل پیشرفته‌تر، آن‌ها ممکن است در پیدا کردن کلمات مناسب برای بیان افکارشان دچار مشکل شوند و توانایی تصمیم‌گیری‌های مسئولانه را از دست بدهند.